Tα Τοπικά Σχέδια τύπου Ατζέντα 21 ως μοχλός ενεργοποίησης της τοπικής κοινωνίας

Ι. Εισαγωγικός προβληματισμός Στις αρχές του 21ου αιώνα, η Ελλάδα κινείται ενταγμένη μεν, αλλά σε πολλά θέματα μη εναρμονισμένη δε, στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο οικοδόμημα, με ότι αυτό συνεπάγεται, τόσο για την περαιτέρω γενική εξέλιξη και βελτίωση των επιδόσεων της κοινωνίας, της οικονομίας και του επιπέδου ζωής των πολιτών, όσο και για τη διεύρυνση του διεθνούς ρόλου της χώρας.   Σε μια τέτοια διάσταση η Ελλάδα,  συνυπέγραψε μαζί με άλλες 178 χώρες του ΟΗΕ, στο παγκόσμιο συνέδριο του Ρίο[1], την συμφωνία για την Ατζέντα 21[2], όπου κεντρικό θέμα ήταν „ η ανάπτυξη και το περιβάλλον στον 21 αιώνα“. Αυτή η συμφωνία αποτέλεσε το πολιτικό πλαίσιο και το κίνητρο για την στρατηγική και πρακτική εφαρμογή της διάταξης της ΑΑ(Αειφόρου Ανάπτυξης) και στην ελληνική κοινωνία.

Οι εν προκειμένω διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας που υφίστανται στον τομέα της ΑΑ και απορρέουν, αφ΄ ενός από την ενεργή συμμετοχή της Ελλάδας στα σχετικά  συνέδρια του ΟΗΕ, αφ΄ εταίρου από τις υποχρεώσεις της ως κράτος-μέλος της ΕΕ, αφορούνε στην ενσωμάτωση της πολιτικής της Αειφόρου Βιώσιμης Ανάπτυξης[3] στον κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό σχεδιασμό. Τα βασικά κείμενα, που σχετίζονται με τα ζητήματα αυτής της διαφορετικής προσέγγισης, αποτελούν κατευθυντήρια οδό για την Ελλάδα, και έλαβε υπόψη η μελέτη, είναι:

·      Η Πρώτη Διεθνής Διάσκεψη του ΟΗΕ για το περιβάλλον στην Στοκχόλμη (1972)[4]

·      Η Συνθήκη του Amsterdam (βιώσιμη ανάπτυξη 1997)[5] 

·      Η δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πρωτόκολλο του Κιότο (1997)

·      Η Διάσκεψη του Ρίο για την Ανάπτυξη και το Περιβάλλον 1992 (Συμφωνία για την Local Agenda 21 και την Αειφόρο Ανάπτυξη)

·      Διεθνής ευρωπαϊκή διαδημοτική συνάντηση του Αλμποργκ, (1994) όπου υπογράφηκε «Χάρτα του Αλμποργκ», για την εφαρμογή της Λόκαλ Ατζέντα 21

·      Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ 2001 (θέσπιση της πρώτης στρατηγικής της ΕΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη)

·      Διάσκεψη κορυφής για την Αειφόρο Ανάπτυξη, Γιοχάνεσμπουργκ 2002

Επιπροσθέτως μία σειρά άλλων βασικών κειμένων σχετίζονται με τα θέματα Αειφόρου Βιώσιμης και Αστικής Ανάπτυξης, όπως

·         «Sustainable Urban Development in the European Union: a framework for Action» (E.C. 1998)

·         «Study Programme on European Spatial Planning Observatory Network». (Interim report 1999).

·         Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000-2006, Γ΄ ΚΠΣ (συνοπτικό) (ΥΠΕΘΟ 1999)

·         Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000-2006, Περιβάλλον. (ΥΠΕΧΩΔΕ 1999)

·         Η ελληνική στρατηγική προς την βιώσιμη ανάπτυξη (2002)

·         Ανανεωμένη στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη της ΕΕ (2006)

Τα παραπάνω κείμενα, συνέδρια, αποφάσεις, ντοκουμέντα και πρακτικές του παγκόσμιου, ευρωπαϊκού και ελληνικού προβληματισμού, αντικατοπτρίζουν το επίκαιρο και πολυδιάστατο θέμα της υπόθεσης, αποκαλύπτουν το αδιέξοδο της μέχρι τώρα πολιτικής πρακτικής και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, προσδοκώντας πέραν της αναγκαίας ευαισθητοποίησης, στην εγρήγορση και άμεση αλλαγή πλεύσης τόσο των κρατικών δομών, των κοινωνικών συνόλων, όσο και του κάθε ατόμου ξεχωριστά. 

O γενικός στόχος που αφορά στην ολοκλήρωση των Τοπικών Σχεδίων 21 ανεξάρτητα από το γεγονός της συγκρότησης ενός ειδικού επιχειρησιακού προγράμματος, αποτελεί τον άξονα της νυν προγραμματικής προσπάθειας.

Η χρησιμότητα των συγκεκριμένων στρατηγικών τοπικών σχεδίων δράσης μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική:

1.    Πρώτον, για την ίδια διαδικασία διαπραγματευτικής ικανότητας, αφού πλέον όπως είναι γνωστό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίδει ιδιαίτερη έμφαση στη διάσταση της ΑΑ.

2.    Δεύτερον, συμβάλλει στη θεμελίωση προτάσεων διαφόρων μέτρων ΑΑ που μπορεί να ενταχθούν στα επί μέρους τομεακά επιχειρησιακά προγράμματα. Η ένταξη των μέτρων αυτών δεν είναι αποσπασματική και τυχαία αλλά υποστηρίζεται από ένα πλέγμα συνεκτικών δράσεων που όλες μαζί συγκροτούν το ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο ΑΑ.

3.      Τρίτον, μπορεί να αποτελέσει το βασικό πλαίσιο υποστήριξης αποφάσεων για δράσεις / μέτρα Βιώσιμης (Αστικής) Ανάπτυξης, που μπορεί να ενταχθούν π.χ. στο ΕΠΠΕΡ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον) αλλά και σε άλλες κοινοτικές πρωτοβουλίες (π.χ. URBAN ΙΙ) ή ακόμη και σε εθνικές πολιτικές για τα αστικά κέντρα (χρηματοδότηση από ΠΔΕ, ΕΤΕΡΠΣ κα.).